Abordar el racismo en el acceso a la vivienda desde la deliberación pública. Un estudio de caso
Abordando o racisno no acesso à moradia por meio de deliberaçao pública. Um estudo de caso
Addressing racism in housing access through public deliberation. A case study
Resumen (es)
Este artículo aborda un problema complejo: el racismo en el acceso a la vivienda. Para ello, realiza una aproximación normativa y conceptual al derecho a la no discriminación, centrándose en la ciudad de Olot, Girona, donde se ha diseñado una política pública para combatir el racismo en el mercado inmobiliario. El estudio combina el análisis académico de una problemática creciente con un trabajo de transferencia de conocimiento estructurado a partir de la gestión de un proceso deliberativo para construir esta política pública. Entre los principales resultados, se identifican barreras raciales y culturales que limitan el acceso a la vivienda y los beneficios, además de limitaciones del enfoque deliberativo para abordar estas desigualdades. Sin embargo, su implementación requiere el compromiso de las autoridades locales. El artículo ofrece una aportación teórica y práctica, vinculando una problemática emergente con el debate sobre el giro deliberativo en las políticas públicas.
Resumen (en)
This article addresses a complex issue: racial discrimination in access to housing. It provides a normative and conceptual approach to the right to non-discrimination, focusing on Olot, Girona, where a public policy was designed to combat racism in the housing market. The study combines academic analysis of a growing problem with a knowledge transfer effort, structured through the management of a deliberative process to build this policy. Key findings include racial and cultural barriers limiting access to housing and the benefits and limitations of the deliberative approach to addressing these inequalities. Effective implementation requires commitment from local authorities. The article offers both theoretical and practical contributions, linking this issue to the debate on the deliberative turn in public policy.
Resumen (pt_BR)
Este artigo aborda um problema complexo: o racismo no acesso à habitação. Para isso, realiza uma abordagem normativa e conceitual ao direito à não discriminação, centrando-se em Olot, Girona, onde foi criada uma política pública para combater o racismo no mercado imobiliário. O estudo combina análise acadêmica de uma problemática crescente com transferência de conhecimento, estruturada pela gestão de um processo deliberativo para construir essa política. Entre os principais resultados, destacam-se barreiras raciais e culturais que limitam o acesso à habitação e os benefícios e limitações do enfoque deliberativo para enfrentar essas desigualdades. Contudo, sua implementação eficaz depende do compromisso das autoridades locais. O artigo contribui tanto teoricamente quanto na prática, relacionando essa questão com o debate sobre a virada deliberativa nas políticas públicas.
Referencias
Ayuntamiento de Barcelona (2017). Oficina per la No Discriminació. Mesura de Govern. Servei de Drets de Ciutadania i Diversitat.
Ansell, C., Sorensen, E., y Torfing, J. (2022). Public Administration and Politics Meet Turbulence: The Search for Robust Governance Responses. Public Administration, 101(1), 3-22 https://doi.org/10.1111/padm.12874 DOI: https://doi.org/10.1111/padm.12874
Aristóteles. (1998). Política. Alianza.
Balibar, É. (1991). Esferas de la justicia: Nacionalismo y racismo. Editorial Debate.
Barber, B. (2004). Democracia Fuerte. Editorial Alhambra.
Baron, J. N., y Pfeffer, J. (1994). The Social Psychology of Organizations and Inequality. Social Phychology, (57), 190-209. DOI: https://doi.org/10.2307/2786876
Benhabib, S. (Ed.). (1996). Democracy and Difference: Contesting Boundaries of the Political. Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9780691234168
Blanco, I., y Gomà, R. (Eds.). (2022). ¿Vidas Segregadas? Reconstruir Fraternidad. Tirant Humanidades.
Bovens, M., y Hart, P. (2011). Understanding Policy Fiascoes. Transaction Publishers.
Breckon, J., Hopkins, A., y Rickey, B. (2019). Evidence vs Democracy. How ‘mini-publics’ can traverse the gap between citizens, experts, and evidence. NESTA Foundation.
Bregman, R. (2021). La Humanitat: Una Història d’Esperança. Editorial Empúries.
Brugué, Q. (2012). És la Política, Idiotes. Accent Editorial.
Brugué, Q. (2014). Políticas Públicas: Entre la Deliberación y el Ejercicio de Autoridad. Cuadernos de Gobierno y Administración Pública, 1(1), 37-55. DOI: https://doi.org/10.5209/rev_CGAP.2014.v1.n1.45157
Brugué, Q. (2022). Organizaciones que Saben, Organizaciones que Aprenden. INAP.
Brugué, Q. (2023). Guía sobre Participación Ciudadana en Planes y Programas Públicos. Ministerio de Hacienda y Función Pública.
Brugué, Q., y Casademont, X. (2023). Informe sobre la Cohesió Social a Olot. Consorci d’Acció Social de la Garrotxa.
Charles, C. Z. (2003). The Dynamics of Racial Residential Segregation. Annual Review of Sociology, (29), 167-207. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.soc.29.010202.100002
Checa, F., y Arjona, A. (2006). Segregación y condiciones residenciales de los inmigrantes africanos en Almería, España. Migraciones, 3(3), 81-106. https://revistas.upcomillas.es/index.php/revistamigraciones/article/viewFile/2913/2696
Checa, F., y Arjona, A. (2011). Segregación residencial de la población extranjera en Andalucía, España. Papeles de Población, 17(70), 28-45.
Cheng, L., Drayton, C., Chouldechova, A., y Vaithianathan, R. (2024). Algorithm-Assisted Decision Making and Racial Disparities in Housing: A Study of the Allegheny Housing Assessment Tool. En S. Das, B. P. Green, K. Varshney, M. Ganapini y A. Renda (Eds.), Proceedings of the AAAI/ACM Conference on AI, Ethics, and Society (AIES-24) (pp. 281-292). AAAI Press. https://doi.org/10.1609/aies.v7i1.31636 DOI: https://doi.org/10.1609/aies.v7i1.31636
Consorci Acció Social de la Garrotxa (2023). Memòria 2022.
Cortes Generales del Reino de España (23 de noviembre 1995). Ley Orgánica del Código Penal. [Ley 10 de 1995].
Essed, P. (1991). Understanding Everyday Racism: An Interdisciplinary Theory. Sage Publications. DOI: https://doi.org/10.4135/9781483345239
Escobar, O., Nelis, P., y Paterson, A. (2019). Strengthening Community Councils. Scottish Community Development Centre.
Farnell, T. (2020). Community Engagement in Higher Education: Trends and Policies. European Commission.
Fischer, F. (2003). Reframing Public Policy. Discursive Politics and Deliberative Practices. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/019924264X.001.0001
Forester, J. (1999). The Deliberative Practitioner. Encouraging Participatory Planning Processes. The MIT Press.
Fitó, A., Espinach, X., Gras, R., y Ramos, J. (2020). La Clau Pot Ser un Nom: Detecció d’evidències de discriminació en l’accés al mercat de lloguer d’habitatge a Barcelona. Ajuntament de Barcelona.
Fitó, A. (2021). Discriminació a la Carta: Exclusió per Motius Ètnics del Mercat de Lloguer d’Habitatge de Barcelona. Ajuntament de Barcelona.
García Martín, A., y Buch Sánchez, E. (2020). ¿Se alquila? Racismo y xenofobia en el mercado del alquiler. Asociación Provivienda.
Generalidad de Cataluña. (30 de diciembre de 2020). Ley de igualdad de trato y no discriminación. [Ley 19 de 2020]. DO: 8307
Geyer, R., y Rihani, S. (2010). Complexity and Public Policy. Routledge.
Goldsmith, S., y Eggers, W. D. (2004). Governing by Network. The New Shape of the Public Sector. Brookings Instituins Press. DOI: https://doi.org/10.5771/9780815797524
Gutmann, A., y Thompson, D. (2004). Why Deliberatives Democracy? Princeton University Press. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400826339
Habermas, J. (1996). La Inclusión del Otro: Estudios de Teoría Política. Paidós.
Hajer, M. A., y Wagenaar, H. (2003). Deliberative Policy Analysis: Understanding Governance in the Network Society. Cambridge University Press. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511490934
Innerarity, D. (2011). La Democracia del Conocimiento: Por una Sociedad Inteligente. Paidós.
Klinenberg, E. (2021). Palacios del Pueblo: Políticas para una Sociedad más Igualitaria. Capitán Swing.
Kooiman, J. (Ed.). (1993). Modern Governance. New Government-Society Interactions. Sage.
Kooiman, J. (2003). Governibng as Governance. Sage. DOI: https://doi.org/10.4135/9781446215012
Lindblom, C. E. (1965). The Intelligence of Democracy. Free Press.
Lewis-Faupel, S., y Tenev, N. (2024). Racial and Ethnic Disparities in Mortgage Lending: New Evidence from Expanded HMDA Data. arXiv. https://arxiv.org/pdf/2405.00895
Maldonado, M. A. (2016). La Democracia Sentimental, Política y Emociones en el Siglo XXI. Página Indómita.
Mansbridge, J. (1983). Beyond Adversarial Democracy. Chicago University Press.
Marsh, D. (Ed.). (1998). Comparing Policy Networks. Open University Press.
Martínez Goytre, E., Álvarez Puerta, F., García Martín, A., Morenos Páez, M., Parejo Pérez, D., y Sánchez Zorzo, I. (2022). Discriminación racial en el ámbito de la vivienda y los asentamientos informales (Informe). Ministerio de igualdad del gobierno de España. https://www.lamoncloa.gob.es/serviciosdeprensa/notasprensa/igualdad/Documents/2022/180322_Informe_Discriminacion_racial_2022.pdf
Osborne, S. (Ed.). (2010). The New Public Governance? Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203861684
Pager, D., y Shepherd, H. (2008). The Sociology of Discrimination: Racial Discrimination in Employment, Housing, Credit and Consumer Markets. Annual Review of Sociology, (74), 181-209. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.soc.33.040406.131740
Parlamento de Cataluña. (28 de diciembre de 2007). Ley del derecho a la vivienda. [Ley 18 de 2007]. DO: 5044
Pierre, J. (Ed.). (2000). Debating Governance. Authority, Steering and Democracy. Oxford University Press. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780198295143.001.0001
Rittel, H. W. J., y Webber, M. (1973). Dilemas in General Theory of Planning. Policy Sciences, 4(2), 155-169. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01405730
Rodríguez-Calles, L., y Estrada-Villaseñor, C. (2022). La exclusión residencial de la población inmigrante: Estudio de caso de Terrassa (Barcelona) y Torre-Pacheco (Murcia). Ciudad y Territorio Estudios Territoriales, 54(213), 621–640. https://doi.org/10.37230/CyTET.2022.213.6 DOI: https://doi.org/10.37230/CyTET.2022.213.6
Roscigno, J. (2007). The Face of Discrimination. How Race and Gender Impact Work and Home Life. Rowman y Littlefield.
Scharpf, F. (1994). Games Real Actors Could Play: Positive and Negative Coordination in Embedded Negotiations. Journal of Theoretical Politics, (6), 27-53. DOI: https://doi.org/10.1177/0951692894006001002
Serrano Sanz, F., Holocher-Ertl, T., Kieslinger, B., Sanz García, F., y Silva, C. G. (2014). White Paper on Citizen Science for Europe. European Commission. https://ec.europa.eu/futurium/en/system/files/ged/socientize_white_paper_on_citizen_science.pdf
Sorensen, E., y Torfing, J. (2005). The Democraticv Anchorage of Governance Networks. Scaninavian Political Studies, 28(3), 195-218. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-9477.2005.00129.x
SOS Racismo (2021). Invisibles. L’Estat del Racisme a Catalunya (Informe 2020). http://www.sosracisme.org/wp-content/uploads/2021/03/Invisibles-2020-digital_compressed.pdf
Stone, D. (2002). Policy Paradox: The Art of Political Decision-Making. Norton y Company.
Thompson, G., Frances, J., Levacic, R., y Mitchell, J. (Eds.). (1991). Markets, Hierarchies y Networks: The Coordination of Social Life. Sage.
Torres, F. (2009). La inserción residencial de los inmigrantes en la costa mediterránea española (1998-2007): Co-presencia residencial, segregación y contexto local. AREAS, (28), 73-87.
Turner, M. A., y Ross, S. L. (2003). Discrimination in Metropolitan Housing Markets. Department of Housing and Urban Development. https://www.urban.org/sites/default/files/publication/42796/900834-Discrimination-in-Metropolitan-Housing-Markets.PDF DOI: https://doi.org/10.1037/e727472011-001
Wacquant, L. J. D. (2024). Racial domination. Polity Press
Wieviorka, M., y Zaslavski, D. (1994). El resurgimiento del racismo: sus múltiples interpretaciones. Estudios Sociológicos, 12 (34), 37-47.
Wildavsky, A. (1979). Speaking Truth To Power. Little Brown.
Zeldin, Th. (1994). Historía Íntima de la Humanidad. Plataforma Editorial.
Cómo citar
Licencia
Derechos de autor 2025 Quim Brugué, Eduard Carrera-Fossas, Mostafa Shaimi, Daniel Tarragó

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial 4.0.
Los contenidos de la revista se distribuyen bajo la licencia Creative Commons Reconocimiento-NoComercial 4.0 Internacional (CC BY-NC-4.0), que permite a los usuarios copiar, usar, difundir, transmitir y exponer públicamente los contenidos, siempre y cuando se cite la autoría (https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0).